Tajemnica pośmiertnych broszek

Przy odrobinie szczęścia jeszcze dziś znajdziemy na giełdach staroci i w antykwariatach broszki z wizerunkami osób. Jest to wdzięczny przedmiot do budowania własnej kolekcji. W swoich zbiorach posiadam trzy takie eksponaty. 

Przez kilka lat byłam przekonana, że są to broszki pośmiertne. Wydawało mi się mało prawdopodobne, by w XIX w. i na początku XX w. ktoś chciał nosić na sobie wizerunki osób żywych. Po jakimś czasie uświadomiłam sobie, że jest to tylko założenie niepodparte żadnym materiałem. Sprawa ta przez kilka lat nie dawała mi spokoju. Aż w końcu z pomocą przyszły zbiory rodziny Windsorów zdygitalizowane i pokazywane na stronie Royal Collection Trust. W królewskiej kolekcji zachowało się sporo tego typu biżuterii, co więcej datowanej i z nazwiskami prezentowanych osób. Znając ich rok urodzenia oraz datę śmierci (co w przypadku członków rodziny królewskiej nie jest trudne), łatwo można było ustalić charakter omawianej tu biżuterii.

Poniżej wisiorek z wizerunkiem wykonanym metodą dagerotypu ze zbiorów National Media Museum w Bradford w Anglii (brak datowania).

Na zdjęciu poniżej zobaczyć możemy broszkę ze zdjęciem mężczyzny. (Muzeum Historii Fotografii w Krakowie)

***

Odpowiedź jest następująca. Biżuteria tego typu mogła mieć charakter pośmiertny, ale nie musiała.

***

Spora część biżuterii pośmiertnej w kolekcji Windsorów związana jest z królową Wiktorią. Gdy w 1861 r. zmarł jej ukochany małżonek książę Albert, monarchini pogrążyła się w dozgonnej żałobie, ubierała na czarno, rzadko opuszczała Londyn.

Niekiedy już sama czarna oprawa broszek i pierścionków świadczy o ich żałobnym charakterze. Poniżej pierścionek z wizerunkiem księcia Alberta.

Poniżej zdjęcie królowej Wiktorii z 1897 r. Na prawej ręce monarchini ma bransoletkę z pereł z wizerunkiem małżonka.

Poniżej broszka spoza kolekcji Windsorów, której charakter nie pozostawia wątpliwości.

 

***

Poniżej przykłady eksponatów wykonywanych za życia. 

Bransoletka wykonana w latach 1854 – 1857 z fotografiami dzieci królowej Wiktorii.

Poniżej bransoletka z włosów wykonana w 1858 r. Widzimy na niej kolorowaną fotografię Fryderyka III (1831-1888 r.) i jego żony – córki królowej Wiktorii (1840-1901 r.). Zdjęcie zostało zrobione w Windsorze po ślubie pary. 

Poniżej szpilka do krawata wykonana za życia królowej Wiktorii (akwarela na papierze). Należała ona do Grzegorza V, a została podarowana mu przez królową w 1899 r. Informacja ta jest o tyle cenna, że pozwala ustalić nie tylko charakter biżuterii, ale także to w jakim celu powstała. W XIX w. praktyką powszechną było wręczanie sobie zdjęć na pamiątkę, które następnie obdarowani przechowywali na biurkach, komodach. Natomiast w sferach bogatych – jak się dowiadujemy – wręczano sobie zamiast zdjęć, biżuterię z nimi (lub z wizerunkami malowanymi, jak w tym przypadku).

Poniżej gabinet Elizy Orzeszkowej w jej mieszkaniu w Grodnie. Na zdjęciu widzimy “wachlarz” wręczonych jej na pamiątkę fotografii. Typowy widok dla wnętrz XIX w. (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Kliknij, aby powiększyć

Poniżej fragment zdjęcia przedstawiający salon królowej Wiktorii w zamku Balmoral. I znów można zobaczyć biurko z poustawianymi na nim zdjęciami (w tym przypadku jednak nie można przesądzać, że są to zdjęcia wcześniej wręczone).  Największa z fotografii przedstawia zmarłego małżonka księcia Alberta.

W XIX w. w czasach bez telefonu, internetu i szybkiej komunikacji drogowej ludziom zdecydowanie dalej było do siebie. Z tego też powodu potrzeba otaczania się wizerunkami osób bliskich była większa niż dziś. 

Kliknij, aby powiększyć.

***

Wszystkich zainteresowanych tematyką wręczania fotografii na pamiątkę i ich sentymentalnego charakteru zapraszam do wpisu https://www.lisak.net.pl/blog/?p=15691

Poniżej wisiorek z miniaturą królowej Wiktorii wykonany za jej życia tj. w 1870 r. Jak wynika z opisu, zrobiony najprawdopodobniej jako prezent dla Wiktorii Grant córki opiekuna monarchini. A więc znów pojawia się wątek darowania własnego wizerunku.

Poniżej bransoletka z wizerunkiem księcia Alberta i dzieci królowej Wiktorii wykonana ok. 1840 – 1845 r. (akwarela na kości słoniowej). Bardzo ciekawy jest opis eksponatu. Czytamy w nim, że została ona podarowana królowej Wiktorii przez Marie-Amélie królową Francuzów w czerwiec 1845 r. W tym przypadku królowa Francuzów nie darowała swojego wizerunku, ale przedstawienie osób bliskich obdarowywanej.  

W XIX w. potrzeba otaczania się wizerunkami osób bliskich była ogromna. Zdarzało się, że zamieszczano je nie tylko na biżuterii, ale także rzeczach dnia codziennego. Poniżej złote pudełko z wieczkiem z wizerunkiem królowej Wiktorii i jej dzieci.