Moda w latach 1906 – 1914. Czy Coco Chanel zrewolucjonizowała stroje początku XX w.?

Coco Chanel – jedna z największych projektantek XX w., ikona stylu, marka sama w sobie. Legendy mają to do siebie, że lubią wykraczać poza przedziały czasowe. Kto umarł wielki, musiał być wielki już od samego urodzenia. Tak chcą biografowie, nie wypada pisać inaczej. Mam wrażenie, że w przypadku Coco Chanel zasada ta obowiązuje w całej rozciągłości. W jednym z opracowań czytamy:

„Francuzka, która wywołała prawdziwe trzęsienie ziemi w świecie mody, rewolucjonizując damskie stylizacje.”

(dr. Magdalena Mikrut-Majeranek, „Coco Chanel – ikona stylu i dyktatorka mody” w: https://histmag.org/Coco-Chanel-ikona-stylu-i-dyktatorka-mody-23574)

Jak chce wielu, to dzięki niej kobiety zaczęły nosić proste stroje, rozstały się z gorsetami itp., itd.

I może jeszcze jeden przykład. Zdaniem Henry Gidel autorki książki „Coco Chanel”, to właśnie Coco była przeciwniczką noszenia gorsetów tych „narzędzi tortur”, które wymagały wiązania za pomocą pokojówki o krzepkich ramionach (H. Gidel „Coco Chanel”, s. 47, Warszawa 2002 r.).

Rozprawmy się zatem z mitami powtarzanymi przez autorów książek. Przeanalizujmy, jak zmieniała się moda w latach 1906 – 1914 i nałóżmy na to szczegóły z życia Coco Chanel. Okaże się, że rewolucja nastąpiła zdecydowanie wcześniej, zanim jeszcze Coco na dobre zaczęła działać na rynku i w świecie mody.

***

Dzięki dygitalizacji francuskich pism dla kobiet jesteśmy w stanie z ogromną dokładnością śledzić zmiany.

Rewolucja w modzie nastąpiła w latach 1908 – 1910 r. To wtedy tak naprawdę następuje pożegnanie z XIX w. i wejście w życie krojów znanych nam z filmu pt. „Tytanic”. Celowo odwołuję się do tego tytułu, albowiem daje on możliwość wyobrażenia czytelnikowi tego, o czym będę pisać dalej.

Ale po kolei. Coco Chanel ma wtedy 25 – 27 lat. To bardzo mało. Jest kochanką (utrzymanką) Stefana Balsana, potem Artura Capela i raczej osóbką w dobrze bawiącym się towarzystwie, niż projektantką mody.

***

Moda w 1906 – 1907 r.

W latach 1906 – 1907 kroje sukien są jeszcze bardzo dziewiętnastowieczne.

***

Aż w końcu coś zaczyna się zmieniać w 1908 r. Sporą odmianą jest to, że ilustratorzy nie proponują już modelu sylwetki w kształcie litery „S” (patrz pierwsza ilustracja). Nie ma też bufiastych ramion. Brakuje nienaturalnego wcięcia w talii, pojawia się za to delikatne zwisanie materiału nad pasem, co świadczy o tym, że zmieniają się wymagania. Kobieta ma być szczupła, ale nie wąska jak osa. Jednym słowem przy takiej sylwetce gorset przestaje być potrzebny. Tego typu projekty, to ok. 50% wszystkich. Jednym słowem zmiany zaczynają dochodzić do głosu, choć nie są jeszcze trendem wiodącym. Gdzieś jednak musi być przesada. Przesada pozostaje w wielkości kapeluszy. Modne w tym czasie są ich zdobienia z ptasich piór.

W tym samym czasie „La Mode Illustree” proponuje bardziej tradycyjne kroje sukien. Koronki, bufiaste ramiona, zdobienia…

***

W 1909 r. prostsze suknie w nowym stylu stanowią już większość wśród propozycji modowych w gazetach. Na tej poniżej wyraźnie widać, że gorset przestaje być potrzebny, ponieważ stan jest wręcz lekko podniesiony do góry. Co nie zmienia postaci rzeczy, że wiele pań nosi go nadal, raczej z przyzwyczajenia, a dodatkowo dla odchudzenia sylwetki. W tym czasie Coco Chanel prowadzi skromny zakładzik z kapeluszami. Nie ma nic wspólnego z projektowaniem sukien. Nie widzę więc żadnych podstaw, by przypisywać jej doprowadzenie do zarzucenia przez kobiety gorsetów.

***

W 1910 r. to, co przez dwa ostatnie lata dochodziło nieśmiało do głosu, staje się faktem. Proponuję porównać poniższy strój do tego z ilustracji drugiej. Różnica jest ogromna! Prawdziwa rewolucja! W tym czasie Coco Chanel otwiera dopiero swoją pierwszą pracownię z prawdziwego zdarzenia z kapeluszami przy ulicy Cambone w Paryżu (pragnę podkreślić słowo z kapeluszami). Jest tylko modystką.

(co do daty otwarcia pracowni – patrz H. Gidel „Coco Chanel” s. 54, Warszawa 2002 r.)

To, co odbyło się na przestrzeni ostatnich 4 lat, a było prawdziwą rewolucją, na pewno nie było jej udziałem. Poniżej moda z 1910 r.

***

Rewolucji ciąg dalszy – poniżej moda z 1912 r. W tym czasie Coco Chanel otwiera sklep przy ulicy Gontaut – Biron w Deauville, gdzie obok kapeluszy wystawia kilka kreacji swojego pomysłu (pragnę podkreślić słowo kilka). Nie ma więc jeszcze żadnego wpływu na świat mody.

(co do daty otwarcia sklepu – H. Gidel „Coco Chanel” s. 60 – 61, Warszawa 2002 r.)

***

Moda w 1914 r.

W 1914 r. kobiety noszą stroje znane nam z filmu pt. „Titanic”, a pokazywane powyżej. Nie zmienia to postaci rzeczy, że projektanci już coś chcą zmienić. Sami jednak nie wiedzą, co i jak. Zaczyna się festiwal eksperymentów, draperii i udziwnień, które jednak nie okażą się stałym trendem w modzie. Powszechny jest trend mocnego zwężenia spódnicy w kostkach.

Poniżej stroje bardziej skromne i tradycyjne też z 1914 r. I koniecznie zwężone w kostkach. Ostatni element, jaki pozostaje do zmiany, w drodze ku prostocie, to skrócenie spódnic. Gdyby te kończyły się na wysokości kolan, strój wyglądałby niemal współcześnie.

Proszę wyobrazić sobie strój po lewej stronie na dole ze spódnicą skróconą do kolan. Wyglądałby prawie jak współczesny kostium do biura.

Poniżej propozycja zupełnie prostych strojów sportowych też z 1914 r.

Poniżej kolejny strój z 1914 r.

Proszę wyobrazić sobie, że suknia poniżej kończy się na wysokości kolan. Co z niej wyjdzie? Zwykła sukienka.

Coco Chanel dopiero od dwóch lat prowadzi sklep przy Gontaut – Biron w Deauville, w którym obok kapeluszy wystawia swoje stroje. Nie jest jeszcze projektantką, która mogłaby narzucać światu własne pomysły. Tymczasem prostota wśród projektantów bynajmniej nie jest już nowością.

***

To, co następuje w modzie w latach późniejszych nazwać można ewolucją, ale na pewno nie rewolucją! Rewolucja zakończyła się w 1914 r. i to bez udziału Coco Chanel.