Cyrulik i jego narzędzia ze zbiorów Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie

Jak podaje Z. Gloger w „Encyklopedii staropolskiej”, w Polsce przedrozbiorowej cyrulik zwany był też balwierzem, chirurgiem lub felczerem. Zajmował się puszczeniem krwi, stawiał bańki i pijawki, wyrywał zęby, przeprowadzał zabiegi chirurgiczne, opatrywał rany, golił brody… Jednym słowem był człowiekiem orkiestrą niezbędnym w każdym mieście i miasteczku – odpowiednikiem dzisiejszego lekarza. 

(Z. Gloger „Encyklopedia staropolska” Warszawa 1972 r., t. I., str. 103, 104) 

Szeroki zakres jego prac potwierdza zestaw narzędzi przechowywany w zbiorach Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, gdzie obok grzebienia i lusterka zobaczyć możemy piłę, pilnik, a nawet imadło – prawdziwe narzędzia tortur.

***

W zbiorach Biblioteki Kurnickiej PAN znajduje się poradnik Ludwika Perzyna dla cyrulików z 1792 r., w którym autor podaje liczbę 600 narzędzi. Jednocześnie zdając sobie sprawę, że tak imponująca zestaw ze względów finansowych nie będzie osiągalny dla wszystkich, zaczyna wymieniać te najważniejsze, a wśród nich: lancety, „puszczadła do krwi”, brzytwy, „igły krzywe do haftowania”, „paski do przepuklinz”, rurki i cewki „do toczenia wody z brzucha”, „moczociągi do wypuszczania moczu”, „pierścienie maciczne”, „śruby do krwi hamowania”, łyżki i łyżeczki, nożyki, koziki, scyzoryki, bańki, „świdry do wiercenia czaszki”… (str. 4 i 5 wstępu).

  ***

W Polsce znakiem rozpoznawczym cyrulika były miednice, które mógł on wywieszać na metalowym pręcie na znak prowadzonej działalności (w końcu nie każdy umiał czytać, reklama obrazkowa była zdecydowanie bardziej praktyczna). Miednice mogły służyć min. do puszczania krwi. Poniżej inny charakterystyczny dla balwierza przedmiot, a mianowicie miski do golenia z otworem pod brodę. 

Poniżej kolejna miska do golenia, aczkolwiek opisana już jako należąca do fryzjera.

Poniżej akwaforta przedstawiająca scenkę u fryzjera. Czy poznają Państwo miskę w ręku klienta, oraz drugą wiszącą na ścianie po prawej stronie?

***

Poniżej zestaw do golenia domowego. Mógł on pełnić także funkcję zestawu podróżnego.