Blog Historyczno – Obyczajowy

W zbiorach Windsorów (Royal Collection Trust) znajdują się lalki wykonane własnoręcznie przez przyszłą królową Wiktorię. Zrobiła ich ponad sto z pomocą swojej guwernantki Louise Lehzen. Większość przedstawia postacie z baletu i opery, na które księżniczka regularnie uczęszczała. Biorąc pod uwagę krótką spódnicę, można stwierdzić, że na poniższym zdjęciu widzimy baletnicę. „Porządne” kobiety w XIX w. nosiły stroje do kostek.

W XIX w., w czasach bez telewizora i internetu, ludziom bliżej było do siebie. W mieście, takim jak choćby Kraków, znali się wszyscy w obrębie swojej sfery. Spotykano się na balach gromadzących nawet czterysta osób, na herbatkach, wieczorkach tańcujących… Tę łatwość nawiązywania kontaktów przywożono następnie do Zakopanego. Gdy deszcz padał i padał, a zabłocone ulice nie pozwalały przez kilka dni na spacery, bezczynność doskwierała w dwójnasób. Cztery trzeszczące na wietrze ściany góralskiej chałupy zaczynały przytłaczać. Gdzieś trzeba było wyjść, spotkać się z innymi, by rozmową zabić nudę i ponarzekać na aurę. Jak wspomina Wacław Anczyc, początkowo brakowało „jakiegoś lokalu w Zakopanem, gdzie by w dnie słotne, tak tutaj częste, można…

To, że Gustav Klimt jest przedstawicielem secesji, wie prawie każdy. Jego obrazów pt. „Pocałunek” czy też portretu Adeli Bloch – Bauer nie trzeba omawiać. Jakże ogromne było moje zaskoczenie, gdy w zbiorach Muzeum Belvedere w Wiedniu odkryłam zupełnie inną twarz tego artysty – linearną, a czasem nawet impresjonistyczną.  Na poniższym portrecie proszę zobaczyć na sposób namalowania skóry, gdy się na nią patrzy, aż trudno uwierzyć, że to tylko obraz. Vincent van Gogh miał swoje słoneczniki, a Klimt swoje. Które ładniejsze?

W zbiorach Muzeum Sztuki w Nowym Jorku znajduje się ceramika wyprodukowana w angielskiej manufakturze Moore Brothers (Moore Bros) działającej w latach 1872 – 1905 r. Jedyna w swoim rodzaju, wymykająca się wszelkim stylom, urzekająca. To doskonały początek na pokazanie jej dorobku. ***  

Chciałabym przedstawić Państwu malarstwo angielskiego artysty Alberta Moore’a (1841 – 1893 r.). Już za życia zyskał należną sobie sławę, wystawiał prace w Akademii Królewskiej. Jego obrazy sprzedawane były jeszcze przed ukończeniem na sztaludze. Twórczość A. Moore’a była niczym odcisk palca – jedyna w swoim rodzaju. Jedni widzieli w niej elementy neoklasycyzmu, inni symbolizmu… Zaliczany był także do wiodących przedstawicieli aesthetic movement. Zgodnie z tym ruchem sztuka powinna być tworzona tak, aby była piękna, a nie służyła celom moralnym, co odpowiadało głoszonym później w Europie hasłom „sztuki dla sztuki”. Natomiast wprawne oko Europejczyka dopatrzy się w jego twórczości stylistyki dającą inspirację dla secesji na kontynencie. Poniżej „Ogród” 1869 r. Poniżej „Śpiąca…

W XIX i na początku XX w. gruźlicę nazywano „jednym z najstraszniejszych wrogów ludzkości”. Budziła lęk, taki jak dziś nowotwór. Kto zapadał na płuca, naznaczany był stygmatem śmierci, choć niektórym udawało się przeżyć. Suchoty determinowały wiele ludzkich zachowań. W pamiętnikach z XIX w. nieraz można znaleźć wzmianki o tym, że rodzice nie wyrazili zgody na wydanie córki za mąż, bo kandydat do ręki okazał się gruźlikiem. Innym razem to panna tłumaczyła, że zerwała zaręczyny, bo nie mogła obciążać narzeczonego swoim stanem zdrowia i niepewną przyszłością. Nie sposób określić, kiedy pod Tatrami pojawiła się pierwsza osoba cierpiąca na płuca i inne przypadłości. W relacji Franciszka Kleina z 1827 r. można znaleźć…

W Muzeum Krakowa znajduje się przepiękne zdjęcie krakowskiego fotografa Ignacego Kriegera przedstawiające druciarza. Doskonałe na początek opowieści o zawodzie, który odszedł w zapomnienie. Poniżej pocztówka z druciarzem (nieznane miejsce wykonania). Poniżej sprzedawca drobnych metalowych przedmiotów, a może i druciarz. Chyba nie do końca dobrze wybrał swoją klientelę. *** Żyją jeszcze ludzie, którzy pamiętają druciarzy. Chodzili oni od kamienicy do kamienicy, od miasteczka do miasteczka, sprzedawali drobne metalowe przedmioty (np. łapki na myszy), reperowali pęknięte garnki. Byli nieodzownym elementem dawnego krajobrazu. Dzięki grupie pod nazwą „Stary Kraków” na Facebooku udało mi się dotrzeć do wspomnień na ich temat. Dowiedzieć się, na czym polegała ich praca i móc to spisać – doświadczenie…

Nakładem Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie ukazały się listy pomiędzy Stanisławem Augustem Poniatowskim, Katarzyną II i jej współpracownikami (opracowane przez prof. Zofię Zielińską). Pozycja niezmiernie ciekawa dla każdego, kto przy pisaniu książek historycznych nie chce powielać cudzych opinii, ale stara się wyciągać własne wnioski. Gorąco polecam! Nie ukrywam, zmieniły one moje spojrzenie na osobę ostatniego polskiego króla. Kim był? Zdrajcą? Reformatorem? Człowiekiem, który wybierał mniejsze zło? Władcą, który chciał, ale niestety nie wszystko mógł? Dla mnie…, był osadzoną przez carycę Katarzynę na polskim tronie marionetką z twarzą zdrajcy. Wiem, jest to teza odważna, sprzeczna z tym, co zostało napisane w większości historycznych książek. Z założenia staram się nie narzucać swoich…

Secesja jest stylem łatwym do rozpoznania. Nie trzeba być historykiem sztuki, by ją zidentyfikować. Choć z drugiej strony trudno mówić o jednolitości w zakresie formy. I jest to pewien paradoks. Gdy przeglądam zbiory muzealne poszczególnych państw, zauważam, jak ogromną ewolucję przechodziła ona w zależności od kraju i artysty. Sprawy nie ułatwiają historycy sztuki, którzy niejednokrotnie pewne dzieła nazywają secesyjnymi – w mojej ocenie – na wyrost. Poniżej chciałabym przedstawić Państwu paradoks secesji, tj. pokazać jak odległe stylistycznie dzieła potrafiły być określane tym mianem. Czy słusznie? No właśnie. *** Urzekające oblicze secesji: Stolicą secesji była Anglia. To tu powstawały pierwsze dzieła w tym stylu i to na długo przed datami podawanymi…

...

Czytanie niniejszego wpisu proponuję zacząć od części pierwszej https://www.lisak.net.pl/blog/?p=11033 *** Lata 1866 – 1869 są niezmiernie ciekawe. Dzięki doskonale zdygitalizowanym i opisanym rycinom z modą możemy prześledzić proces przekształcania się krynoliny w turniurę. Jak się okazuje, nie była to rewolucja, ale ewolucja. *** Moda 1866 r. Na poniższej rycinie widać nieśmiałą zapowiedź przyszłych zmian. Spódnica po prawej robi się węższa na wysokości bioder. Zaczyna przypominać raczej trójkąt niż dzwon. Ilustratorzy mody coś chcą zmienić, tylko jeszcze sami nie wiedzą co. Małymi krokami idzie nowe – zbliża się era turniury. Moda 1867 r. Poniżej ponownie kobieta w sukni w kształcie trójkąta. Moda 1867 r. Moda 1868 r. Poniżej bardzo wymowna rycina pokazująca…

...

...

Zainteresowanych modą we wcześniejszym okresie tj. w latach 1795 – 1813 zapraszam do poniższego wpisu https://www.lisak.net.pl/blog/?p=7435 *** Opowieść o modzie początku XIX w. zakończyłam w poprzednim wpisie na 1813 r. Nie jest to data przypadkowa. Wtedy to bowiem ilustratorzy mody zaczęli proponować nowe zdecydowanie bardziej strojne modele sukien i tym samym odejście od prostoty antyku. Moda 1813 r. Poniżej suknia już w nowym stylu. Proponuję zwrócić uwagę na kryzę pod szyją, element stroju charakterystyczny dla tego okresu. W modzie nic nie zmieniało się z dnia na dzień, a konkurencyjne kroje sukien często jeszcze przez jakiś czas występowały obok siebie, czego najlepszym przykładem jest poniższa suknia utrzymana jeszcze w starym (antycznym) stylu.…

...

W zbiorach Wien Museum w Austrii znajduje się poniższy obraz Augusta Mansfelda (1816 – 1901 r.). Proszę przyjrzeć mu się i zgadnąć, co przedstawia. Kliknij dwukrotnie, aby powiększyć. To, co widzą Państwo powyżej, to „der Lotto-Kollektur”. Po polsku „kantor loterii liczbowych”, jak kiedyś mawiano. Losy była to rozrywka dla ubogich, z których każdy chciał odmienić swoje życie, wierząc w szczęśliwy traf. Zresztą widać to na powyższym obrazie – osoby zgromadzone przed kolekturą do majętnych nie należą. Wiele lat temu pisałam o tym w swojej książce pt. „Życie towarzyskie w XIX w.” (Warszawa 2013 r., str. 216). Poniżej fragment. „Inną ulubioną rozrywką ubogich były loterie. Dawały one nadzieję na to, że…

W zbiorach Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie znajdują się prace Anglika Williama Colemana (1829 – 1904 r.). Jest to artysta mało znany. Na jego temat z trudem znajdziemy wzmianki nawet w anglojęzycznych publikacjach internetowych. Twórczość W. Colemana jest w dwójnasób intrygująca. Po pierwsze dlatego, że każe postawić pytanie o datę powstania stylu zwanego secesją. Na pewno nie był to rok 1880 czy 1890, jak chce tego większość autorów. Nastąpiło to zdecydowanie wcześniej, o czym świadczy twórczość takich angielskich artystów jak: William Morris, Walter Crane, Christopher Dresser. Do listy tej należy dołączyć także Williama Colemana. Zainteresowanych korzeniami secesji i datą powstania tego stylu odsyłam do mojego wpisu https://www.lisak.net.pl/blog/?p=21956 *** Poniżej…

Czytanie tekstu proponuję zacząć od części pierwszej, tj. od niniejszego wpisu https://www.lisak.net.pl/blog/?p=24123 *** Poniżej stroje kąpielowe, pantofel kąpielowy i fragment „płaszczyka”, który dziś nazwalibyśmy szlafrokiem  (1876 r.). Poniżej „torebka na przybory do kąpieli” (1876 r.). Poniżej na rycinie z 1878 r. po lewej stronie dwa stroje kąpielowe, po prawej suknia w sam raz do chodzenia po plaży (proponuję zwrócić uwagę na tren). Poniżej stroje z 1880 r. Poniżej nie do końca trafiony pomysł, który nie przyjął się szerzej, a mianowicie „bluza grecka, jako kostjum kąpielowy” (1880 r.). Poniżej min. pantofle kąpielowe, czepki… (1880 r.). Poniżej płaszcze kąpielowe do chodzenia po plaży po kąpieli (1882 r.). Poniżej strój kąpielowy i płaszcze…

Kąpanie się w XIX w. było praktyczne (higieniczne) i przyjemne, niestety rodziło wątpliwości natury obyczajowej. Bo czy aby na pewno wypada, by dama pokazywała się światu bez gorsetu i porządnej sukni, za to w samej koszuli (w późniejszych czasach w stroju kąpielowym). W dodatku każdy, nawet najbardziej elegancki strój miał to do siebie, że po zamoczeniu przylegał do ciała nieprzyzwoicie obnażając kształty. Z tego też powodu niejeden wolał nie wchodzić do wody i podziwiać morze z bezpiecznej odległości tak jak na poniższym fragmencie obrazu angielskiego malarza Williama Powella Fritha (z ok. 1851 r.). Kliknij, aby powiększyć. *** Na temat stosunku do kąpieli w miejscach publicznych oraz wozów kąpielowych pisałam we…

Narodziny współczesnego tenisa miały miejsce w drugiej połowie XIX w. w Anglii. W wielu krajach grę tą nazywano „lawn tennis”. W zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie znajduje się arcyciekawa książka z 1902 r. pt. „Lawn tennis: podręcznik do nauki gry, zawierający wskazówki praktyczne i rady dla grających” (brak autora).  Przeczytać w niej możemy. *** Poniżej „karta reklamowa” („trade card”, jak wynika z opisu) ze zwycięzcą zawodów tenisowych mająca reklamować… papierosy firmy Allen & Ginter Cigarettes. Proponuję zwrócić uwagę na uroczy strój. *** Poniżej lalka w stroju tenisowym ok. 1880 r.