Czytanie wpisu proponuję zacząć od części pierwszej znajdującej się pod następującym linkiem. *** Poniżej bilet wizytowy Józefa Brodowicza ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Więcej na temat biletów wizytowych w XIX w. przeczytać można pod niniejszym linkiem.  Liczba krzeseł w pomieszczeniu poniżej (w stylu biedermeier) nie pozostawia wątpliwości, że oto mamy do czynienia z bawialnią, czyli pomieszczeniem do przyjmowania gości. Na jednym z nich siedzi doktor w stroju domowym. *** Gdzie mieszkał Józef Brodowicz? Znane są dwa miejsca zamieszkania Józefa Brodowicza. Pierwszym z nich jest pałacyk na ul. Lubicz 4 (obecnie pałac Wołodkowiczów). Doktor zajmował go w pierwszej połowie XIX w. Na obrazie poniżej jego widok od strony ul. Lubicz,…

Czytanie niniejszego tekstu proponuję zacząć od części pierwszej dostępnej pod poniższym linkiem: https://www.lisak.net.pl/dawne_widoki_krakowa/?p=32330 *** Posługacze działali nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Europy. W zbiorach Wien Museum zachowało sporo ilustracji przedstawiających ich pracę. Jak się okazuje, także w tym kraju nosili charakterystyczne czerwone czapki z metalową otoką. Na zdjęciu poniżej ekspresi czekający na klienta. Po prawej stronie widoczna witryna zakładu fotograficznego, a w niej do kupienia portret Franciszka Józefa.     *** *** *** Literatura polecana: *** *         Agnieszka Lisak blog historia, blog historyczny ginące zawody posługacze ekspresi kursorzy w Krakowie w XIX w.

Od niepamiętnych czasów istnieli ludzie, którzy w celach zarobkowych podejmowali się wszelkich możliwych usług. Kazimierz Girtler wspomina, że w pierwszej połowie XIX w. panował w Krakowie zwyczaj składania sobie życzeń w związku z Nowym Rokiem. W zależności od stopnia zażyłości robiono to osobiście, bądź za pośrednictwem biletów wizytowych dostarczanych przez służących, lokai, bądź kursorów. (Kazimierz Girtler „Opowiadania” t. 1., Kraków 1871 r., str. 244) Słowo kursor, dziś już zapomniane, przez cały XIX w. było w użyciu i oznaczało posłańca. Można było być posłańcem konkretnej instytucji (np. Uniwersytetu Jagiellońskiego), działać na zlecenie firmy lub na własny rachunek. Wzmianki o osobach wykonujących zawód kursora znajdujemy min. w dawnych nekrologach, w których w…

Kolejnym zajęciem, które w XIX w. mogło być wykonywane pod goły niebem, była sprzedaż gotowanego jedzenia. Z tego typu usług korzystał klient ubogi, i tym samym niezbyt wymagający: przekupki, czeladnicy, studenci, woźnice, dorożkarze…. Sprzedaż organizowano w pobliżu miejsc targowych np. na placu Szczepańskim, przy jatkach dominikańskich na Siennej, w wąskim przejściu między placem Mariackim a Małym Rynkiem, jednym słowem w miejscach, gdzie głodnych nigdy nie brakowało. Władysław Krygowski pisał, że zwały się one farynami: „gdzie na blasze podgrzewanej węglem gotowano barszcz, krupnik, flaki, kiszkę i kiełbasę, kaszę i kapustę. Jedzono w glinianych miseczkach bez łyżki, noża i widelca, zawsze z apetytem i przeważnie z gorzałką. Towarzyszyła posiłkowi wrzawa, a czasami…

W XIX w. występowało ciekawe zjawisko świadczenia usług w sposób wędrowny. Pracę w ten sposób wykonywali pierwsi fotografowie (zwani dagerotypistami), lekarze, dentyści…, a także malarze miniatur. Zostawili oni po sobie ślad w dawnych ogłoszeniach prasowych, w których informowali, że oto przyjechali do Krakowa i polecają się „szanownej publiczności”. Twórczość Nanette Rosenzweig – Windisch odnajdujemy w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Twórczość Nanette Rosenzweig – Windisch znajdujemy także w zbiorach Wien Museum. *** Biografię wzmiankowanego w ogłoszeniu powyżej Andrzeja Hintza odnajdujemy w „Słowniku artystów litewskich” (tytuł w oryginale „Lietuvos dailininkų žodynas” Jolanta Širkaitė, Vilnius, t. II, 2012 r.). Jak z niego wynika: Andrzej Józef Hintz był obywatelem pruskim (nazwisko wymieniane w…

Czytanie wpisu proponuję zacząć od części trzeciej, znajdującej się pod poniższym linkiem: https://www.lisak.net.pl/dawne_widoki_krakowa/?p=31704 *** Sprzedawca węgla (węglarz), ciąg dalszy: Poniżej krakowski węglarz przed kamienicą na ul. Jana 6. Kazimierz Girtler wspominał służącego swojego ojca, który po zawarciu związku małżeńskiego postanowił zmienić zawód i zaczął trudnić się handlem. Jeździł więc co miesiąc na Śląsk, „zakupywał tam węgle kamienne i na własnych galarach spławiał do Krakowa.” (przypis 1) Poniżej pocztówka, a na niej charakterystyczne łodzie zwane galarami, którymi Wisłą transportowano węgiel ze Śląska. *** Sama jeszcze pamiętam węglarzy na ulicach starego miasta w Krakowie takich jak ten na zdjęciu poniżej.  Janusz Podlecki, 1976 r., Muzeum Krakowa, MHK-6959/N/1 *** Sprzedawczyni wiejskich produktów: Wiejskie kobiety…

Czytanie niniejszego wpisu proponuję zacząć od części drugiej znajdującej się pod poniższym linkiem: https://www.lisak.net.pl/dawne_widoki_krakowa/?p=31662 *** Sprzedawcy owoców (Bojkowie): Ze wspomnień Władysława Krygowskiego: „Bojkami nazywano wtedy wszystkich wędrujących po Galicji sprzedawców owoców, którzy z dalekiego Podkarpacia przywozili z sadów położonych gdzieś na wschód od Sanu owoce (…). Przyjeżdżali nocą lub na noc, na Kleparzu zostawiali wozy i konie, Bóg wie, gdzie nocowali, może w kleparskich zajazdach lub na ich podwórzach. Wyprzedawszy towar, powracali do swych górskich wiosek i na Pogórze po nowe kosze węgierek i jabłek, z którymi – śpiąc na skrzypiących wozach – znowu zjawiali się w Przemyślu, Krakowie i Lwowie.” (Władysław Krygowski „W moim Krakowie nad wczorajszą Wisłą” Kraków…

Czytanie niniejszego wpisu proponuję zacząć od części pierwszej znajdującej się pod poniższym linkiem: https://www.lisak.net.pl/dawne_widoki_krakowa/?p=28130 *** Sprzedawca gazet (gazeciarz): Sprzedawcy gazet wykrzykujący ostatnie nowiny, którzy w ten sposób zachęcali do nabycia dziennika – odeszli z krakowskich ulic i nie wrócą. Tego typu pracę wykonywały zazwyczaj dzieci, otrzymując za nią głodową pensję. Praca małoletnich w XIX w. i ich bezdomność połączona z mieszkaniem na ulicy stanowi ponurą skrywaną kartę tamtych czasów. Mam nadzieję, że za jakiś czas uda mi się opisać także ten wątek. Poniżej zdjęcie amerykańskiej fotografki Alice Austen (miejsce wykonania USA). Poniżej zdjęcie amerykańskiego fotografa Levisa Hine, który w swych pracach wiele miejsca poświęcał pracy dzieci i życiu emigrantów w…

W XIX w. popyt na produkty przekraczał podaż, społeczeństwo było zdecydowanie uboższe, klient mało wymagający. W konsekwencji każdy mógł trudnić się handlem, choćby nie posiadał sklepu. Na ulicach w sposób obnośny sprzedawano niemal wszystko: ubrania, koszyki, buty, cylindry, żywe i martwe ptaki… Dziś nie sposób wymienić całego asortymentu oferowanego w ten sposób. Ulicznych sprzedawców można było podzielić na tych, którzy: – prowadzili sprzedaż na straganach (mniej lub bardziej prowizorycznych), – prowadzili sprzedaż w sposób wędrowny (chodzili z towarem po ulicach i placach), – koncentrowali się na chodzeniu po domach (tzw. domokrążcy), – koncentrowali się na chodzeniu po podwórkach. Osobną kategorię stanowili sprzedawcy podróżni jeżdżący od miasta do miasta. Jedni jeździli…

Przeglądając dawną ikonografię Krakowa z miejscami handlu nie raz odnajdziemy na niej ulicznych sprzedawców obrazków ze świętymi, jak i członkami panującej rodziny. Towar ten w XIX w. był nad wyraz pożądany. W końcu to od Matki Boskiej, Jezusa i świętych zależała pomyślność domu, zdrowie rodziny, ochrona przed ogniem… Poniżej fragment grafiki przedstawiającej sprzedaż obrazków przed kościołem Świętej Trójcy w Krakowie (o. dominikanów). Warto zwrócić uwagę także na te po prawej stronie przyczepione do muru kościoła, na pierwszym Matka Boska z dzieciątkiem. Poniżej cała grafika. Święte obrazki przeznaczone do sprzedaży znajdujemy także na poniższym obrazie (fragment) Władysława Szernera. Tak mały targ, a aż dwóch sprzedawców tego typu towaru. Jedne widzimy na…