Kleparz: najstarszy widok, szkoła, ratusz...

Lokacja Kleparza i nadanie mu praw miejskich miały miejsce w 1366 r. Posiadał on szkołę parafialną, pięć kościołów, dwa szpitale, ratusz. Dziś to zaledwie dzielnica Krakowa, a po dawnym mieście został: kościół św. Floriana, latarnia umarłych, kamień graniczy przy ul. Pędzichów i nazwa. To bardzo niewiele. Prawdziwe podkrakowskie Pompeje.

Położenie Kleparza bynajmniej nie było przypadkowe. Mieścił się on pomiędzy dwoma kluczowymi traktami. Pierwszy zwany drogą na Prądnik wiódł na Warszawę. Drugi przez bramę Sławkowską i ulicę Długą do Sławkowa, a następnie na „Szląsk”. Była też droga do Częstochowy. Komu z przyjezdnych zamknięto przed nosem bramy Krakowa na noc, spał na Kleparzu, inni robili to z założenia. Z myślą o nich, rozwinęły się tu zajazdy, karczmy i gospody – prawdziwe „zagłębie noclegowe”. Do tego można było tu kupić siano dla koni niezbędne w podróży. Tutaj także krakowianie trzymali swoje powozy, bryczki i konie.

Stanisław Cercha „Kleparz, przedmieście Krakowa przed 50 lat”, Kraków 1914 r., str. 18

***

Najstarszy widok Kleparza znajdujemy na obrazie autorstwa Jana Trycjusza (z 1686 r.), przedstawiającym św. Floriana. Dzieło to wisi w kościele św. Floriana zdobiąc ołtarz główny.

Zdjęcie z ołtarza publikuję dzięki życzliwości fotografa p. Pawła Mazura. Dziękuję za udostępnienie. http://bankfoto.info/fotografie/polska/krakow/

Opis obrazu:

Na pierwszym planie widzimy świętego, na drugim interesujące nas „zaginione miasto”. Wokół kościoła kiedyś znajdował się cmentarz. A skoro tak, to musiał być mur, który oddzielałby sacrum od profanum i zapewniał spokój umarłym. W obrębie kościelnych murów widać też jasny budynek z brązowym dachem. To dawna szkoła parafialna. Szkołę tą odnajdujemy także po prawej stronie na zdjęciu poniżej Ignacego Kriegera z drugiej połowy XIX w.

Ze zbiorów Muzeum Krakowa, przed 1885 r., MHK-1852/K

Poniżej znów widoczna wzmiankowana tu szkoła, przed nią stoi drewniana studnia. Przy okazji proponuję zwrócić uwagę na długi drewniany drążek na placu po lewej stronie do wiązania koni.

***

Archiwum Narodowe w Krakowie, zbiór ikonograficzny B-II-56 — Maksymilian Cercha, Archiwum Narodowego w Krakowie

***

W „Dzienniku Rozporządzeń dla Stoł. Król. Miasta Krakowa” z 1883 r. dowiadujemy się o zamiarze zburzenia szkoły.

„Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. Miasta Krakowa” 1883 r., nr. 6, str. 56

Ratusz:

Gdybyśmy mogli przesunąć ramę prezentowanego już wcześniej obrazu Jana Trycjusza w lewo, to na rogu dzisiejszego placu Matejki i ul. św. Filipa zobaczylibyśmy dawny kleparski ratusz. Obraz dla ułatwienia prezentuję jeszcze raz.

Lokalizację ratusza (zaznaczonego strzałką) pokazuje poniższy plan sporządzony w XVIII w. Na pierwszy rzut oka może on nie wydawać się zbyt czytelny z uwagi na odmienne nazwy ulic. Punktem orientacyjnym jest kościół św. Floriana (zaznaczony niebieskim krzyżem) i ul. Długa, która nie zmieniła nazwy. Ulica Krowia, to obecna ulica św. Filipa.

Plan zamieszczony w książce Stanisława Cerchy pt. „Kleparz, przedmieście Krakowa przed 50 lat”, Kraków 1914 r., zwany przez autora planem Dominika Puczka, aczkolwiek jest to raczej szkic wykonany na podstawie planu D. Puczka (Pucka)

***

W 1792 r. Kleparz został włączony do Krakowa – osobne miasto przestało istnieć. Z tego też powodu siedziba władz (tj. ratusz) stała się bezużyteczna. W 1803 r. materiał budowlany pochodzący z ratusza wystawiony został na sprzedaż, o czym donosiła „Gazeta Krakowska” z tego właśnie roku.

***

Po dawnych władzach miasta została pieczęć z 1785 r. z wizerunkiem św. Floriana, dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.