Oberża Knotza (późniejszy hotel Saski)
Gdy w 1795 r. Kraków stał się częścią zaboru austriackiego, zaczęli przyjeżdżać do miasta funkcjonariusze austriaccy, przemysłowcy, handlarze szukający szybkiego zarobku. Był wśród nich bogaty kupiec winny z Węgier Maciej Knotz, który w 1796 r. przyjął prawa miejskie.
(J. Bieniarzówna, J. Małecki „Dzieje Krakowa” T. 3, Kraków 1979 r., str. 11, 12)
W 1801 r. kupił on dwa budynki na rogu ulicy św. Jana i św. Tomasza, które już w 1802 r. przerobił na oberżę zwaną „Pod Znakiem Króla Węgierskiego” (według innej wersji „Pod Królem Węgierskim”). Dzięki temu – mając doświadczenie w imporcie i handlu winami – mógł liczyć na łatwy zbyt swoich trunków. Na parterze znalazła się powozownia, na piętrze sala balowa. W drugim budynku urządzono pokoje gościnne.
Słowo oberża może być mylące. Dziś ma ono negatywne konotacje, większości kojarzy się z usługami niższej kategorii. Inaczej było w pierwszej połowie XIX w., kiedy to – bywało – że stosowano je zamiennie z hotelem. Dopiero później hotelem zaczęto nazywać to, co miało zdecydowanie wyższy standard.
W 1818 r. M. Knotz dokupił kolejne zabudowania, tym samym stał się właścicielem całego ciągu domów od ulicy św. Jana do ul. Sławkowskiej.
Poniżej omawiany tu ciąg budynków pomiędzy ul. św. Jana a Sławkowską.
W latach 1820 – 1821 dokonano zmian architektonicznych – zostały one połączone i przebudowane w duży kompleks, który później nazwany został hotelem Saskim.
(źródło: https://www.jazon.krakow.pl/koscioly/index.php?name=nmpnazlobku&menu=sm, J. Bieniarzówna, J. Małecki ibidem s. 12, 129)
Poniżej wzmiankowany wcześniej hotel Saski przy ul. Sławkowskiej w Krakowie, po prawej stronie nad wejściem widoczny napis.
***
Sala balowa znajdująca się w budynku zakupionym przez M. Knotza od samego początku pełniła ważne miejsce spotkań, balów i innych wydarzeń istotnych w życiu miasta. Przykładowo „Ruski Inwalid” z 1819 r. (nr 59) donosił o dwóch występach teatrów amatorskich w tym właśnie miejscu na cele dobroczynne. Spektakl oglądało aż 546 osób, co świadczy o rozmiarze pomieszczenia. Także tu w 1866 r. wybrano pierwszego prezydenta Józefa Dietla.
***
Historię tego miejsca odnajdujemy we wspomnieniach Kazimierza Girtler. Pod rokiem 1823 pisał:
„Maciej Knotz, Węgier rodem, bogaty i przedsiębiorczy człowiek, kupił gmachy poklasztorne (nie pamiętam po jakim zakonie) w ul. Św. Jana i Sławkowskiej, całą przecznicę między tymi ulicami zajmujące. Z tych pustek w początku Rzeczpospolitej Krakowskiej wielkim nakładem wyrestaurował, a raczej zbudował gmach o trzech podwórzach przejezdny z jednej na drugą ulicę i obfity w większe i mniejsze lokale, na hotel publiczny przeznaczył. W tym tedy hotelu pod nazwą Hotel Węgierski (…) była największa wtedy sala na publiczne zabawy, w której kasyna, bale itp. zebrania miały dość miejsca, gdyż obok było kilka dużych pokoi, a sama sala 500 osób pomieścić mogła.”
(Kazimierz Girtler „Opowiadania” Kraków 1971 r., t. I., str. 298)
***
Po raz pierwszy na wzmiankę w prasie lokalnej na temat oberżysty (jak go określono) M. Knotza natrafiłam pod 1806 r., kiedy to „Gazeta Krakowska” (nr 22) donosiła o wydaniu przez niego balu, z którego dochód został przeznaczony na cele dobroczynne.
„Gazeta Krakowska” z 1811 r. donosiła o dość osobliwej zabawie wieczornej organizowanej przez J. Vogela przeplatanej muzyką, oraz doświadczeniami fizycznymi i chemicznymi. Istne poplątanie z pomieszaniem.
***
Były też oczywiście doniesienia o balach.
Bardzo ciekawą informację znajdujemy w „Gazecie Krakowskiej” z 1819 r. (nr 5), która donosi, że oto Towarzystwo Praktycznego Rolnictwa otworzyło w 4 pokojach domu pana Knotza na drugim piętrze resursę, czyli „schadzkę rolniczo – literacką„, a mówiąc dzisiejszym językiem klub towarzyski. Jak dalej informuje dziennik, będzie tu można czytać książki, „pisma peryodyczne”, grać w bilard, a także „znajdować (…) inne przyjemności”. Miejsce miało służyć „przystojnej zabawie, zbliżeniu osób” oraz „nabyciu świeżych wiadomości”.
***
Nie wiadomo, kiedy dokładanie doszło do przekształcenia oberży Knotza w hotel Saski. Różni autorzy podają różne daty w dodatku niepodparte źródłami, stąd trudno się do nich odnieść. Po raz pierwszy w prasie krakowskiej adnotację o hotelu Saskim odnalazłam pod 1854 r., kiedy to na łamach „Czasu” podawano listę gości przyjeżdżających do hoteli Krakowa.
Nie wnikając w kłopotliwą kwestię dotyczącą daty, jedno można stwierdzić z całą pewnością. Tradycja hucznych balów organizowanych w budynku zakupionym niegdyś przez M. Knotza trwała nadal nawet wtedy, gdy doszło do przekształcenia go wraz z pozostałymi budynkami w hotel Saski i do zmiany właścicieli.
W zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej zachowało się nieco afiszy zapraszających na organizowane tam wydarzenia.
***
O tym, jak ważna w życiu towarzyskim Krakowa była sala hotelu Saskiego świadczą także relacje z odbytych balów publikowane na łamach „Czasu”. Z uwagi na ilość trudno byłoby przytaczać je wszystkie. Poniżej przykładowa informacja z 1880 r. (nr 16).
***
Poniżej bilet wstępu na wydarzenie w sali Knotza (pisany w języku niemieckim).
***
***
*
*
*
Agnieszka Lisak blog historia blog historyczny dawne widoki Krakowa oberża Knotza, historia hotel Saski w XIX w.
