Rynku 42 – kamienica Bonerowska

W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się poniższa fotografia Walerego Maliszewskiego. Może i nie do końca wyraźna, ale jednak idealna na rozpoczęcie opowieści o kamienicy nr 42 na Rynku w Krakowie.

W latach 1493 – 1562 była ona własnością rodziny Bonerów, i stąd też pochodzi istniejąca do dziś jej nazwa kamienicy Bonerowskiej.

***

Tę samą kamienicę utrwalił na swoim zdjęciu Ignacy Krieger ok. 1870 r. (patrz poniżej). Zatrzymajmy się na chwilę przy tej drugiej fotografii z uwagi na większą liczbę interesujących nas szczegółów.
Budynek znajdujący się na rogu ul. św. Jana 1 i Rynku 42, przykryty został tzw. łamanym dachem wykonanym z gontu. Na końcu ul. św. Jana kościół Przemienienia Pańskiego. Po obu stronach ulicy zarysowany rynsztok mający odprowadzać wodę deszczową.

Na przedniej ścianie zauważyć można reklamę pracowni kamieniarskiej Fabiana Hochstima, a także pierwsze trzy litery „FOT” będące początkiem reklamy słownej zakładu fotograficznego Ignacego Kriegera. Jakże uboższa byłaby nasza wiedza o dawnym Krakowie, gdyby nie jego dokumentalne zdjęcia. Obecnie zbiór rodzinny liczący ponad 8500 przechowywany jest w zbiorach Muzeum Krakowa.

W listopadzie 1860 r. I. Krieger otrzymał zgodę od magistratu na wzniesienie „budki do fotografowania” na dziedzińcu kamienicy Bonerowskiej. (przypis 1) W czasach pierwszych zakładów fotograficznych prowadzenie ich na podwórkach, w oszklonych szopach, a nawet robienie klientom zdjęć pod gołym niebem wynikało ze względów praktycznych. Dzięki temu fotograf zapewniał sobie odpowiednie światło. Z tym osobliwym posadowieniem pracowni I. Kriegera będącej prowizoryczną przeszkloną szopą korespondują wspomnienia Józefa Kraszewskiego z 1843 r.

(J. Kraszewski „Wspomnienia Odessy, Jedyssanu i Budzaku” t. III, Wilno 1845 r., str. 225)

Zachowało się nawet zdjęcie pierwszego prowizorycznego zakładu I. Kriegera (patrz przeszklona wiata) prowadzonego po sąsiedzku z zakładem kamieniarskim Fabiana Hochstima, co tłumaczy osobliwy widok nagrobków na pierwszym planie.

Na marginesie warto dodać, że Fabian Hochstim należał do szanowanych kamieniarzy Krakowa. Był min. autorem schodów w nawie bocznej kościoła św. Trójcy (o. Dominikanów), o czym informuje wyryte jego nazwisko.

***

Około 1878 r. doszło do przebudowy kamienicy Bonerowskiej, której nadano neorenesansowy wygląd jak poniżej.

Na poniższym fragmencie wcześniejszego zdjęcia widoczna jest za drzewem reklama „Skład tytoniu”, nad wejściem „Handel Żelazny E. Terk”, a nieco dalej szklana gablota ze zdjęciami reklamująca zakład I. Kriegera. Do tego konie zaprzęgnięte do sań i resztki śniegu na płycie Rynku.

***

Poniżej fragment późniejszego zdjęcia tj. wykonanego ok. 1905 r. Uwagę na nim przykuwa narożna gablota zakładu fotograficznego I. Kriegera, w tym czasie prowadzonego już przez córkę Ignacego – Amalię Krieger. Jej replika wisi do dziś w tym miejscu (zachęcam do jej obejrzenia podczas spaceru po Krakowie).

Na powyższym zdjęciu uwagę przykuwa przytwierdzony do balkonu szyld Banku Hipotecznego, a poniżej (tj. nad wejściowymi drzwiami) informacja o znajdującym się w tym miejscu także kantorze wymiany walut. Jak wynika z reklamy zamieszczonej w Kalendarzu Czecha z 1900 r., zaczęły one działać w tym miejscu z końcem 1899 r. (względnie z początkiem 1900 r.). Reklama ta jest o tyle ciekawa, że przy okazji pozwala poznać zakres usług świadczonych przez te podmioty.

***

Kamienica przy Rynku Głównym 42 (wcześniejsza numeracja budynku to ul. św. Jana 1) jest ciekawa z jeszcze jednego powodu, albowiem w latach 1903 – 1929 mieszkał w niej Feliks Manggha Jasieński – kolekcjoner, marszand, popularyzator sztuki. Dziś jego zbiory liczące ponad 15.000 muzealiów wraz z księgozbiorem znajdują się w posiadaniu Muzeum Narodowego w Krakowie (liczba podana przez pracowników muzeum).

Poniżej portret F. Jasieńskiego z 1911 r. autorstwa Leona Wyczółkowskiego.

Poniżej wnętrze mieszkania F. Jasieńskiego w omawianej w niniejszym wpisie kamienicy.

F. Jasieński interesował się sztuką Japonii i stał się gorącym jej propagatorem, a także jednym z największych kolekcjonerów w Europie. Za jego sprawą poznawało ją wielu artystów młodopolskich. To też tłumaczy poniższe niecodzienne zdjęcie, jakie zostało zrobione na balkonie jego mieszkania (w oddali widoczny kościół Mariacki w trakcie remontu). Widzimy na nim F. Jasieńskiego w kimonie i hełmie samurajskim.

Zbiory F. Jasieńskiego oglądać można na stronach Muzeum Narodowego klikając następującą frazę: zbiory F. Jasieńskiego w Muzeum Narodowym.

Przypisy:

Anna Bednarek „Kriegerowie – biografa niemożliwa?” w „Krzysztofory” nr 37, str. 139

Literatura pokrewna: Bronisława Gumińska „Feliks Manghha Jasieński”.