Przebudowa Sukiennic w latach 1875 – 1879
Sukiennice powstały w drugiej połowie XIII w. Początkowo miały postać dwóch rzędów budynków handlowych z szerokim przejściem pośrodku, które z czasem przekształciły się w jednolitą strukturę. Swoją nazwę wzięły od sprzedawanego tu kiedyś sukna. W XVI w. były jednym z najbardziej okazałych obiektów miasta i jego dumą. Niestety w XIX w. oblepione prowizorycznymi przybudówkami, sypiące się tu i ówdzie czasy świetności miały już za sobą.
Poniżej na zdjęciach Sukiennice w XIX w. przed przebudową.
Poniżej przybliżenie wcześniejszego fragmentu.
Poniżej fragment zdjęcia austriackiego fotografa Andreasa Grolla z 1863 r. odnalezionego przeze mnie w zbiorach Wien Museum. Na zdjęciu strona południowa Sukiennic.
W tamtym czasie Sukiennice nie licowały z wizerunkiem miasta królów i dawnej stolicy polski. Były ruderą ze straganami „bez ładu i składu”, jak zauważano. Pojawiały się nawet postulaty ich zburzenia. Poniżej fragment artykułu z „Kłosów”.
Poniżej apel prezydenta Józefa Dietla utrzymany w odmiennym tonie, przekonujący o konieczności zachowania Sukiennic i zachęcający do zbiórki pieniędzy na restaurację.
Idea restauracji Sukiennic zrodziła się już w pierwszej połowie XIX w. i ciągnął dekadami. Powstawały kolejne plany, wizje, projekty, a i sporów przy tym było niemało. W Krakowie, w którym życie płynęło leniwie i wolno, nic nie mogło wydarzyć się natychmiast. Sprawy należało porządnie przedyskutować, przeanalizować, a w dodatku zgromadzić pieniądze.
Sebastian Sierakowski już w latach 20-stych XIX w. stworzył plany przebudowy Sukiennic i przedstawił je władzom miasta. Są one obecnie przechowywane w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej.
Powyższy projekt należy uznać za ciekawy, niestety gdyby został zrealizowany, doprowadziłby do zatracenia historycznego charakteru Sukiennic na rzecz surowego klasycyzmu.
Zgodnie z zasadą, że nic od razu w 1868 r. postanowiono zburzyć tylko tzw. Kramy Bogate znajdujące się po stronie wschodniej.
Poniżej Kramy Bogate, które w tamtym czasie bogatymi były już tylko z nazwy, usytuowane po stronie wschodniej Sukiennic. Widok przed zburzeniem.
Poniżej zdjęcie ze zbiorów Archiwum Narodowego przedstawiające burzenie Kramów Bogatych (widok w kierunku strony południowej Rynku). Na końcu widoczny budynek Wielkiej Wagi, a dalej elewacja pałacu Zbarskich (inaczej Potockich, Rynek 20).
Niestety po zburzeniu Kramów Bogatych widok Sukiennic był równie opłakany. Nic nie zmieniło się na lepsze. Jak dalej pisano w „Kłosach” (ibidem).
Autorowi artykułu nie sposób było odmówić racji, poniżej Sukiennice po zburzeniu Kramów Bogatych.
***
W końcu po ponad pięćdziesięciu latach planów Kraków dojrzał do całościowego remontu Sukiennic. Opracowanie projektu przebudowy powierzono młodemu architektowi Tomaszowi Prylińskiemu. Jego wersji było kilka. Jedną z nich udało mi się odnaleźć w zbiorach Wien Museum.
Projekt Sukiennic T. Prylińskiego – widok od strony północnej.
Poniżej projekt strony południowej Sukiennic.
Poniżej fragment projektu ściany zachodniej Sukiennic.
***
Jak wspominano wcześniej, remont prowadzony był w latach 1875 – 1879. Poniżej zdjęcie przedstawiające Sukiennice w trakcie prac remontowych. Jeszcze nie uprzątnięto gruzu z płyty Rynku, ponad gotyckimi arkadami widoczna jest drabina przystawiona do elewacji.
***
Uroczystości związane z zakończeniem budowy Sukiennic miały miejsce 3 października 1879 r. Informację na ten temat znajdujemy min. w „Dzienniku dla Wszystkich” z 1879 r.
Poniżej Sukiennice po przebudowie (fragment fotografii).
***
Poniżej kolejne zdjęcie Sukiennic po przebudowie. Niezmiernie ciekawe, albowiem wykonane zostało przez fotografa amatora Tadeusza Rzącę. Robione przez niego fotografie na szkle (a precyzyjnie mówiąc autochromy) należy uznać za unikatowe, jako że wykonane zostały w kolorze. Razem ze Stanisławem Lipopem jest on uznawany za pioniera kolorowych zdjęć w Polsce.
